Wine, waving and wining

Je ziet het om je heen gebeuren, maar denkt toch altijd dat het jou niet zal overkomen: de blogvermoeidheid. Maar toch blijken er ineens vijf weken overheen gegaan te zijn sinds mijn vorige verhaal. En dat terwijl ik in mijn hoofd al van alles heb geschreven: een ode aan Suriname, mijn ervaringen met het Creools, de kunst van het afscheid nemen... Gebrek aan inspiratie is het probleem dus niet. Misschien eerder de gewenning aan het leven hier, en dus minder de behoefte om 'reisverslagen' te schrijven. (Ik kan het natuurlijk ook aan mijn recente gebrek aan internet toedichten...)

Hoe dan ook, ik zal een poging doen om drie bovenstaande onderwerpen in één stukje te proppen, zonder dat het anekdotische karakter en de leesbaarheid er al te veel onder te lijden hebben. Wish me luck.

1: Een weekendje Suriname.

Divali is een Hindoe feestdag, en behalve een gave lichtjesoptocht langs de seawall op donderdagavond, kregen we daarvoor ook een extra vrijdag vrij. Ideaal voor een roadtrip naar Paramaribo. Met het vliegtuig heen (een uurtje) en de bus terug (10 uurtjes... maar beduidend goedkoper en een belevenis) ging prima. Suriname meemaken na 3 maanden Guyana is waarschijnlijk een volledig andere ervaring dan wanneer je er rechtstreeks vanuit Nederland naartoe gaat. Ik waande me weer even in de beschaafde wereld en heb er genoten van wijn (wijn!!), bitterballen (suriname stijl), poffertjes, stoepen, winkels met pashokjes, en een echte bioscoop. De enorme supermarkt met een selectie van Nederlandse, Amerikaanse en Caribische producten was geweldig, maar ook overweldigend. Ook de overvloed aan witte mensen was wennen. Een avond in een disco waar de blonde 20-jarige meisjes in de meerderheid waren deed ronduit bizar aan. Op straat vielen we ineens niet meer op. Ik leek net één van die andere honderden Nederlandse toeristen, en had de neiging om aan iedereen die het wilde horen (of niet) uit te leggen dat ik niet uit Nederland, maar uit Guyana kwam, en dus héél anders was. Reisgenoot Xerez had de neiging om aan alle witte stagiaires vertellen dat ze niet moesten denken dat zij het hier moeilijk hadden. Er was verdorie wijn! Nee, dan wij....
Al met al best een cultuurshock dus, maar misschien wel mede daardoor een heel bijzonder weekend.
Maar terug in Georgetown voelde de eerste 'Hey Whitey!' die ik toegeroepen kreeg op de fiets onderweg naar huis ook wel weer een beetje aan als thuiskomen...

(Als toegift een paar frappante momenten van de terugreis:
- Het volgepropte minibusje krijgt onderweg een lekke band, die wordt verwisseld terwijl iedereen in de bus blijft zitten, de motor aan blijft staan en de muziek hard doordreunt.
- Vlak voor de grens komt er een grote wisseltruc. De helft van de mensen in onze bus verdwijnt in een ander busje, dat langs de 'backtrack'route stiekem de grens over gaat. Handig voor als je je paspoort kwijt bent.
- De douane bij de veerpont neemt iedereens paspoort in om te stempelen, en deelt die vervolgens weer uit aan een menigte dringende mensen. Als hij mijn naam roept, stap ik gretig naar voren en geef luid en duidelijk aan dat dat míjn paspoort is. Ik krijg een minachtende blik. 'Denk je nou echt dat ik je niet zie ofzo? Je bent zo wit, je geeft bijna licht in het donker ', snauwt hij me toe.
- De Guyanezen rennen voor niets of niemand, behalve als er een plekje op de veerpont te bemachtigen is.
- Zodra we weer in Guyana aankwamen, stonden de wegen vol met koeien, paarden, honden, kippen, geiten en zelfs een varken, waar we tussendoor moesten manoeuvreren, natuurlijk wel op volle snelheid. GTA, eat your heart out!)

2: Afscheid nemen bestaat niet

Ik was me ervan bewust dat afscheid nemen een onderdeel zou zijn van deze twee VSO jaren. Afscheid nemen van thuis aan het begin, en afscheid nemen van hier aan het einde. Waar ik geen rekening mee had gehouden was al het afscheid nemen tussendoor. Er is hier in Guyana een constante doorstroom van mensen die voor kortere of langere tijd iets nuttigs komen doen. VSO, Peacecorps, World Teach en nog meer grote en kleinere organisaties sturen hier allerlei mensen naartoe. Buitenlanders komen hier in het algemeen heen om te werken, toeristen zijn er nauwelijks. (Iets wat je bij het ontmoeten van de locals merkt: 'Why are you here in Guyana? Volunteering?' is meestal de eerste gok.) Al dat komen en gaan van mensen zorgt voor een levendige sociale cirkel, maar maakt ook dat ik al een aantal keer afscheid heb moeten nemen van mensen waar ik aan gehecht was (aan iemand hechten gaat in buitenland-omstandigheden sowieso sneller dan thuis). Ook huisgenoot Olivia gaat wegens gezondheidsredenen al in januari terug naar de Filipijnen, en dan woon ik hier in mijn eentje. Ik heb geen idee of ik er een nieuwe huisgenoot voor terugkrijg, dat hangt er denk ik vanaf of mijn school een nieuwe VSO-er in dienst gaat nemen. Persoonlijk stem ik in dat geval voor een goede roostermaker, maar dat is een ander verhaal.
Gelukkig krijgen we natuurlijk ook regelmatig verse nieuwe aanwinsten. Voor de laatste batch nieuwe VSO-ers was ik degene die had aangeboden ze op te halen van het vliegveld. Gek om te bedenken dat ik nog maar een kleine 4 maanden geleden zelf bleu en zwetend uit het vliegtuig stapte, en nu als gepokt en gemazelde 'oudgediende' een nieuwe groep stond te verwelkomen.

3: Abort de party!

De officiele taal in Guyana is Engels, met een prachtig Caribisch accent. Ook wordt er veel Creools gesproken, wat heel erg lijkt op Engels, totdat je het probeert te verstaan. Dan blijkt het er een volledig eigen woordenschat en regels op na te houden. Na vier maanden begin ik lichtelijk te begrijpen wat mensen zeggen, alhoewel ik een snelle conversatie nog steeds niet goed volg. Om een beetje een idee te krijgen volgt hier een korte cursus 'leer communiceren in Guyana in 4 simpele stappen'.

Stap 1: vergeet alles wat je weet over het vervoegen van werkwoorden en voornaamwoorden.
'Me no know' ('I don't know' ) (Wat mijn studenten regelmatig zeggen als ik een moeilijke vraag stel)
'Me no worry ' ('I am not worried' )
'Me tell she me go to he house' ('I told her I was going to his house' of 'I will tell her I am going to his house' of 'I told her I went to his house' of...)

Stap 2: laat je Engelse 'th' vallen en vervorm je klinkers.
'We have a test on Torsdey de torteent at tree o'clock.'

Stap 3: voeg een 'y'- of een 'a'- klank toe om van één lettergreep twee te maken.
'Gyal, dat ma new cyar!' ('Girl, that's my new car!' )
'Me no like dat tiang.' ('I don't like that thing' )

Stap 4: gebruik lokale uitdrukkingen.
'Wappening?' ('What's happening?' oftewel 'hoe is het?' )
'Limin', gyaffin' an winin' (rondhangen, ouwehoeren, en, eh, Guyaans dansen)
'Brokkup' (politiek incorrecte term voor gehandicapt)
'Carry me home' (neem me mee naar je huis)
'Just now' (een tijdsbepaling, of liever gezegd, een tijdsonbepaling)
'Sort ya man out'* (doe wat aan die man van je!)

Maar zelfs met deze tips zal het verstaan van creools een kwestie van vallen en opstaan blijven, met als ultieme uitdaging: het telefoongesprek. Waar je in live conversaties nog een flink eind kan komen met knikken en glimlachen, is het telefoongesprek de ware graadmeter van je vooruitgang. Een anekdote om dit concept te verduidelijken:
Ik had met iemand afgesproken om wat te gaan drinken. Hij belde op met de mededeling 'I have to abort de party'.
'Abort de party?' Wat een rare uitdrukking. En sinds wanneer is een drankje drinken een feestje?
'Yes, yes, abort de party!'
'Ok... why?'
'Abort de party!'
'Ok... what's going on?'
'Abort de party!'
Dit ging nog een minuut of vijf zo door, tot grote frustratie van beide partijen. Langzaam en pijnlijk werd duidelijk dat het hier niet ging om 'abort de party' maar 'a birthdayparty'. Aha. Het is daarna nooit meer goedgekomen.

* Volgens een Guyanese VSO collega wat je moet zeggen in de volgende situatie (uit het leven gegrepen!): Er komt een stelletje voorbijlopen, gezellig arm in arm, duidelijk bij elkaar horend. Als ze jou passeren draait de man zich naar je toe, maakt een zoengeluidje en zegt 'hmm, sexy' (of iets van dien aard). De vrouw doet net alsof ze niets hoort, of geeft jou (onschuldige voorbijganger) eventueel een giftige blik. Gyal, sort ya man out!

Lieve allemaal, dit was het voor vandaag! Ik hoop dat iedereen een goede Sinterklaas heeft gehad (ik had mijn slipper gezet, maar de kikker die erin zat bleek een levend exemplaar te zijn), wens jullie een fijne rest van de decembermaand toe, en ben, als altijd, heel blij met alle reacties en tekens van leven uit Nederland!